Hepimizin hayatında ortak bir düşman var: stres. Bu zorluk, zihnimizin ve bedenimizin zorlayıcı durumlar karşısında verdiği doğal tepkilerdir. Peki stresi yönetmek neden bu kadar önemli?
Çünkü stres hayatımızın en kritik noktalarında, dönemeç noktalarında seçimlerimizi etkileyen önemli bir rol oynuyor ve biz bunu fark edemiyoruz bile.
Örneğin bir karar vereceksin ve önünde iki seçenek var; birinci seçeneği çok istiyorsun ama olur mu acaba, ya olmazsa, kesin olmayacak diye düşünüp stres yaşıyorsun. Diğer seçeneği de çok fazla istemiyorsun ama senin için daha az stresli bir seçenek. Bu yüzden de çok istemediğin halde sırf daha az stresli olduğu için bu seçeneği tercih ediyorsun. Bu durum sana tanıdık geldi mi?
Mesela senin için daha güvenli olduğu için sevmediğin biriyle bir ilişki yaşamak gibi, veya sırf güvenli olduğu için kariyer tercihinde farklı adımlar atamamak gibi. Tüm bunlarda aslında sen konfor alanından çıkamıyorsun. Çünkü stresin, seni hayatının her alanında kısıtlıyor. Stresle birlikte hayatındaki tüm tercihlerde daha az istediklerini veya senin için daha az iyi olanı seçiyorsun. Ve günün sonunda aslında bir bakıma kendini kandırmış oluyorsun.
Tüm bu yanlış tercihlerin perde arkasında duran şey de stresin oluyor.
Aynı zamanda stresi yönetememek sosyal kaygıyla da iç içe geçebiliyor ve insanların kişisel gelişim alanlarını da engelliyor. Mesela stresini yönetemeyenler konfor alanlarından çıkmakta da zorlanıyorlar. Yeni şeyler denemekten kaçıyorlar. Bu da uzun vadede insanların birçok noktada kendini sabote etmesine sebep oluyor. Belki sen de böyle bir zorluk yaşıyorsun, günlük hayatta çok stresli bir işin var veya stresini yönetemediğin için bir şekilde sürekli kendini sabote ediyorsun. Bu videoyu da aslında tam olarak bu yüzden çekiyorum.
Peki hayatın her alanına bu kadar kök salan, bu kadar hayatımızı etkileyen stres dediğimiz zorlanmayı nasıl yönetebiliriz?
Stresle başa çıkmanın ilk yolu, bir olayı doğru yorumlamaktan geçer. Peki ne demek istiyorum? Herhangi bir olay karşısında düşüncelerimiz ve o olayı yorumlama şeklimiz, duygularımızı ve davranışlarımızı belirler. Örneğin senin başarılı olduğun bir dersin sınavına girerken, kesin ben bu yaparım diyerek o sınava rahat girmen gibi. Veya zorlanacağını düşündüğün bir sınava girerken “kesin başarısız olacağım” diyip strese girmen mesela.
Genellikle birçok insan da stresliyken, bu stresle birlikte çözüm üretemiyor ve hatta içinde bulunduğu durumun ne kadar kötü olduğunu, ne yaparsa yapsın asla değişmeyeceğini düşünüyor. Yani böylece olaylar zihninde daha büyük bir felaket senaryosuna dönüştürüyor. Bu da onların kendini bir noktada çaresiz hissetmelerine sebep oluyor.
Bu yüzden seni strese sokan şey her neyse, o olayı doğru şekilde ele alman gerekiyor. Mesela bir sınava gireceksin ve bu sende çok fazla strese sebep oldu diyelim. Eminim zihninde “kesin yapamayacağım, bu sınavın sonucunda başarısız olacağım” şeklinde bir düşünce belirir.
Sen burada, o sınavda başarılı olamayacağınla ilgili bir kehanette bulunuyorsun. Bu şekilde düşünerek sınava girersen zaten stresle birlikte başarısız olman da kaçınılmaz olacaktır.
Ama neden o sınavda başarısız olasın? Belki daha önce çok zor bir sınava girdin ve orada başarılı oldun, belki hayatta daha zorlu şeylerin üstesinden geldin. Dolayısıyla “kesin yapamayacağım” şeklinde olan bu düşüncene karşı bir yanıt üreterek onu susturman gerekiyor.
“Kesin başarısız olacağım” düşüncesini bir arkadaşın olarak düşün, aşırı stresli ve asla başarılı olamayacağını düşünen bu arkadaşına nasıl yanıt verirsin? Onu nasıl sakinleştirmeye çalışırsın? Güçlü hipotezlerle başarısız olacağına dair hiçbir ibare olmadığını ona anlatman gerekiyor.
Veya o arkadaşına hayatında başarılı olduğu şeyleri sıralayıp, bu sınavın onun için çok da büyük bir problem olmadığını, bu düşüncesinin gerçekçi olmadığını ona söylersin. Yani onun olayı yorumlama şeklini değiştirirsin. Kendi stresli yanına karşı da aynı şekilde yaklaşman gerekiyor. Çünkü seni strese sürükleyen şey o olayı yorumlama şeklin.
Bu egzersizi bir süre uyguladığında olayları felaket senaryolarıyla yorumlayan o yanının da biraz daha az stresli olduğunu anlayacaksın. Bir süre hayatında bunu uygula, gün geçtikçe düşünce yapının değişmesiyle birlikte o stresin de azaldığını göreceksin.
Bizi strese sokan önemli unsurlardan bir diğeri de hayatımızda bir şeylerin raydan çıkması durumudur. Aslında herkesin kendi içinde bir hayat düzeni vardır. Bu düzen de genellikle hayatımızdaki rutinlerden oluşur: mesela her sabah işe gitmek gibi, her sabah okula gitmek gibi. Bu rutin giden, kendi içinde bir düzeni olan yaşamımızda da olağandışı bir şeyin başımıza gelmesi bizde stresi yaratır. Neden? Çünkü bu rutin dışı gelişen şeyler bizde büyük belirsizlikler doğurur.
Ben bunu biraz karanlıkta araç kullanırken yaşadığımız tedirginliğe benzetiyorum. Aynı yolu hava aydınlık olduğunda daha rahat daha huzurlu kat ederiz. Ama karanlıkta ilerlerken biraz daha tedirgin oluruz çünkü yolu çok da fazla göremeyiz, bize rutin dışı gelir.
Dolayısıyla stresle baş etmek için öncelikle bizi strese sokan şeyleri fark etmemiz ve bunları daha belirgin hale getirmemiz gerekiyor. Belki bu süreçte hayatının zor bir dönemindesin, belki ilişkinde bir sorun yaşıyorsun, belki iş yerinde bir sorun var veya senin için çok önemli bir sınava gireceksin. Bu ve benzeri durumlar, hayatımızın akışını bozabilen, rutinlerimizin dışındaki olaylar olabilir. Şimdi şu soruya yanıt ver; seni bu videoya getiren nedir, bu stresi yaşamanın sebebi ne? İlk olarak bunu fark et.
Ardından bunun sende neden bir stres yarattığını bulmaya çalış. Bu rutin dışılık sende hangi korkuya veya kaygıya sebep oluyor? Mesela sevgiline mesaj atıyorsun, sana geç yanıt veriyor, burada seni zorlayan durum ne? Belki seni sevmediğini düşünüyorsun, belki sana ihanet ettiği aklına geliyor. Veya önemli bir haber bekliyorsun ama çok streslendin, burada seni strese sokan ne? Alacağın haberin istediğin gibi olmayacağı mı? Dikkat edersen bu belirsizliklerin içinde hep geleceğe karşı bir felaket senaryosu dizisi var.
Burada önemli olan şey şu: Belirsiz olan her şeyi felaketleştirmekten vazgeç. En kötüsünü düşünmekten vazgeç. Evet, kötü bir sonuç da olabilir, bunu kabul ediyorum. Ancak bu, her zaman en kötüsünün olacağı anlamına gelmiyor. Böyle düşünmek, yalnızca içinde bulunduğun anı stresli geçirmene sebep olur.
Stres hayatın bir parçası, ancak onu yönetmek de senin elinde. Olayları doğru yorumlayarak ve rutin dışı durumları kabul ederek, stresin seni değil, senin stresi yönettiğin bir hayata adım atabilirsin.
Unutma, her zorluk bir fırsatın başlangıcı olabilir.
Umarım çok güzel bir hayatın olur;
Bir sonraki blog yazısında görüşmek üzere!
