Yetersizlik duygusu insanların kendilerinden şüphe ederek birçok noktada başarılı olmaya dair kendini eksik hissetmesidir. Bu sorunu yaşayan birçok insanın özgüveni günden güne düşmektedir. Bu durum, yeni meydan okumalara karşı insanın kendini güçsüz ve zayıf hissetmesine sebep olmaktadır.
Kendinizi hiçbir şeyleri yapamayacak gibi hissettiniz mi? Veya yetkinliğinizi, başarılarınızı sorguluyor musunuz? Eğer bunları yaşıyorsanız, kendinize dair şüpheleriniz varsa yetersizlik duygusu yaşıyor olabilirsiniz.
Bizler bazı noktalarda kendimizden şüphe duyabiliriz. Özellikle hâkim olmadığımız yeni konular gündemimiz olduğu zaman ve ilerleme noktasında özgüvenimiz düştüğünde bu duygu kendini gösterir.
Yetersizlik hissinin en önemli noktası ise gerçeği yansıtmamasıdır. Performansınız ve başarılarınız iyi olsa bile yetersizlik yaşayabilirsiniz. Çünkü duyguları düşünceler oluşturur. Bu sebeple bu duygular, sizin düşüncelerinizi yansıtır. Başarılı olsanız bile buna inanmıyorsanız yetersizlik hissi yaşarsınız.
Yetersizlik hissi, yeterince iyi olmadığımızı düşündüğümüz zaman kendini gösterir. Bu düşünce yapısı ortaya çıkaran durumlar ise genellikle çocukluk çağı travmalarıdır.
Çocukluk çağında ebeveynleriniz tarafından sürekli eleştirildiğinizi düşünün. Size sürekli “başarısızsın, hiçbir şeyi beceremiyorsun” gibi söylemlere yaklaşıldığını ve bu söylemleri her gün duyduğunuzu düşünün. Kendinizi nasıl hissedersiniz?
Yetersizlik duygusu yaşayan birçok kimsenin de erken çocukluk döneminde buna benzer travmaları mevcuttur. Bu durumu sosyal yaşantısında da deneyimleyen insanlarda daha yüksek yetersizlik hissi görülür.
Yetersizlik duygusu yaşayan insanlar, kendilerinden daha başarılı, güzel veya şık görünen insanlardan rahatsız olurlar. Gerçekte herhangi aşağılayıcı bir söyleme maruz kalmasalar bile kendilerini onların yanında daha zayıf hissederler.
Kendilerini güçsüz görürler. Birileri onlardan övgüyle bahsederken, bu durumu kabul etmezler. Çünkü övgüye değer bir insan olmadıklarını düşünürler.
Bu insanlar yetersizlik duygusuyla baş edebilmek için farklı yöntemler kullanır. Sosyal olarak kendilerini insanlardan soyutlarlar. Eğer insanlarla iletişim kurmazlarsa yetersiz hissetmeyeceklerini düşünürler. Bazen bu durum kendini aşırı harcama yapmak, kendi görünüşlerine normalden daha fazla önem vermek gibi yansımalarla da gösterir.
Ayrıca yetersizlik duygusu yaşayan insanlar genellikle
“Kendimi yetersiz hissediyorum”
“Başkaları kadar başarılı değilim”
“Yaptığım hiçbir şey yeterli değil”
“Asla başarılı olamayacağım”
“Onlar kadar iyi değilim”
“Diğer insanlardan daha kötüyüm”
gibi cümleler kurar.
Mükemmeliyetçilik, harika şeyler ortaya koymaktır. Harika işler, görünüş, başarılı gibi faktörleri bize yansıtır. Mükemmeliyetçi düşünce yapısına sahip olan insanlar, eksiksiz ve tam sıfatlarını bir kalkan olarak görürler.
“Eğer mükemmel olursam güçlü olurum” düşünce yapısına sahiptirler. Peki bu durum ne kadar fayda sağlar?
Mükemmeliyetçilik, gerçekte ulaşılamaz bir hedeftir. Yetersizlik yaşayan insanlar, mükemmelliğe ulaşmaya çalıştıkça kendilerini daha da yetersiz hisseder. Çünkü her zaman daha iyisi vardır. Bu ulaşılamaz hedeflere doğru koşmak ve bunu başaramamak, bu insanların kendi yetersizliklerini daha da artıran bir durum haline gelir.
Bu Duyguyu yenmek için öncelikle bu hissi iyi tanımak gerekir. Peki yetersizlik hissi ile baş etmek için neler yapabiliriz?
Yetersizlik hissi yaşayan insanlar yalnızca eksikliklerine odaklanırlar. Dolayısıyla güçlü yönlerini veya iyi yaptığı işleri görmezden gelirler. Bu sebeple iyi yaptığınız, başarılı olduğunuz noktaları belirleyin.
Yetersizlik, başkalarının iyi yönleriyle kendimizi kıyaslama sonucu tetiklenir. Özellikle bizim eksik ya da zayıf olan yönlerimizle, bu noktalarda başarılı olan kimseleri kıyaslarız. Bu sebeple şunu kendinize hatırlatın: Siz özgün ve biriciksiniz. Her insan gibi siz de kendinize özgü donanımlarla hayattasınız.
Yetersizlik yaşayan insanlar, bu duyguyu inkâr ederek yaşamaya devam ederler. Bu yüzden, bu duygularla temas kurmazlar. Uzun vadede ise kendilerine yabancılaşırlar. Dolayısıyla duygularınızı, ne hissettiğinizi açık şekilde ifade edin. Bunu güvendiğiniz birine anlatabilir veya bir kağıda aktarabilirsiniz.
Özgüveninizi artırmak için kendinizle konuşmalısınız. Şu ana kadar neler başardığınızı, neleri başarabileceğinizi kendinize hatırlatın. Önünüzde duran tek engelin kendiniz olduğunu anımsayın. Kendinizi yargılamayın, herkes gibi sizin de eksik olduğunuz yanlar olabilir. Bu sizin zayıf olduğunuzu göstermez.
Yetersizlik hissi, genellikle yüksek standartlı hedeflerin altına ezilmek demektir. Bu sebeple küçük hedefler belirleyerek neleri başarabildiğinizi kendinize kanıtlayın. Bu sayede düşündüklerinizle gerçeğin farklı olduğunu görün.
Yetersizlik hissi, genellikle iki uçlu düşünce sistemleri (Hep ya da hiç) ve felaket senaryoları ile görülür. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), ise bu düşüncelerin hatalı olduğunu, yerine daha işlevsel düşünceleri koymamız gerektiğini belirtir.
