Hiç kendini birinin isteklerine boyun eğmek zorunda gibi hissettin mi? Birisi var, bir arkadaşın, partnerin veya ebeveynlerinden birisi. Ve ilişkiniz tamamen onun istekleri üzerine kurulmuş. Halbuki ikili ilişkilerin sağlıklı ilerlediğini gösteren en önemli şeylerden birisi, o ilişkinin her iki tarafının da karşılıklı olarak birbirini beslemesi aslında. Bu formülü emin olamadığın bütün ilişkilerinde bir ölçüt olarak kullanabilirsin. İş, aile, duygusal ilişkiler. Hepsinde çalışabilir. Ama ilişkinin karşı tarafı eğer bir narsistse tabii ki bu durum değişiyor. Çünkü narsistle başa çıkmak bazen oldukça zor olabiliyor. Sen istemediğin halde sırf o istediği için dışarı çıkıyorsun, sürekli senin sevmediğin ama onun sevdiği bir kafeye gidiyorsun ya da sırf o istiyor diye hoşlanmadığın insanlarla vakit geçiriyorsun. Her seferinde de kendini biraz daha değersiz, biraz daha kötü hissediyorsun çünkü kendi hayatının kontrolü senin elinde değil, kendi hayatının içinde bir yan rol olmuşsun. Eğer durum böyleyse belki de fark etmeden bir narsistin manipülasyon ağına düşmüş olabilirsin.
Narsistleri nasıl tanıyabileceğimizle ilgili daha önce bir yazı yazmıştım. Bu videoda ise bir narsistin seni duygusal olarak tüketmesini nasıl engellersin, hayatını ele geçirmesine izin vermemek için ne yapmalısın, özetle, kendi hayatının iplerini nasıl geri eline alabilirsin bundan bahseceğim. Narsistle başa çıkmak için bunları bilmen gerekiyor.
Mesafe, modern çağdaki ikili ilişkilerin en büyük silahı. Mesafelerini ne kadar iyi belirleyebiliyorsan ve o mesafeleri koruyabiliyorsan bir birey olarak da o kadar güçlüsün. Özellikle de mesafe koymak, bir narsistin karşısında yapacağın ilk şey olmalı. Bu arada narsisti de kısaca tanımlayayım: Peki narsist kimdir, narsist senin mesafeni saymayan, yıkmaya çalışan kişidir bir bakıma. O yüzden hayatına sızan bir narsistle başa çıkmanın ilk adımı, onunla ateşli tartışmalar içinde girmekten ziyade, ona karşı sağlıklı mesafeler koyabilmekten geçer.
Bir narsistle tartışmalardan kaçınmak önemli, çünkü narsistlerde içgörü yoktur. Bu ne demek? Yani okları hiçbir zaman kendilerine çevirmezler, kendilerini sorgulamazlar. Mesela bir arkadaşın sana “artık seninle arkadaşlık kurmak istemiyorum” dese, kendi içinden şunu düşünürsün değil mi: “Acaba arkadaşım neden böyle hissediyor?” – “Bu ilişkide bir şeyleri yanlış mı yapıyorum?” – “Neden bana bunu söylüyor”. Önce kendini sorgularsın. Ama bir narsist bu soruları asla kendine sormaz. Narsist ne sorar kendine söyleyeyim; “nasıl benimle arkadaş olmak istemez, yazıklar olsun, beni nasıl yarı yolda bırakır, kendini ne zannediyor…” Ve bunun gibi birçok sitem, öfke, suçlamalar… Ama asla kendinde bir kusur, bir hata görmez. İşte bu yüzden bir narsistle tartışmak seni çoğu zaman hiçbir yere götürmez.
Mesela bir narsiste “Sürekli senin isteklerin oluyor ama benim isteklerim hiç önemsenmiyor” dediğin an, muhtemelen bir çatışmanın içine düşeceksin. Çünkü narsist, diğer insanlar karşısında kendisini kusursuz olarak görür. Bu yüzden de senin söylediğini asla ama asla kabul etmeyecektir. Hatta bir süre sonra sinirlenip seni suçlamaya başlayacaktır. O yüzden senin de önemsendiğin günlerin gelmesini beklemeyi bırak. Onun seni önemsemesini, seni görmesini bekleme. Bu bir narsist asla bunu yapmaz. Sen kendini gör. Kendi isteklerini, kendi ihtiyaçlarını, hayatta ne yapmak ve nerede olmak istediğini hatırla! Kendini hemen derin ve keskin bir mesafe koymaya hazır hissetmiyorsan pasif sınırlar koymakla işe başlayabilirsin aslında. Bu seni hem yıpratıcı tartışmalardan korur hem de kendini toparlayabilmen için sana zaman kazandırır. İlk önce her istediğine evet deme, her istediğini yapma, yavaş yavaş ondan uzaklaşmaya başla. Buna pasif sınır diyoruz, bir şeye istemiyorum veya hayır demek yerine cevapsız kalmak ya da konuyu değiştirmek gibi.
Zamanla sınırlarını güçlendirdiğinde narsist de sana olan ilgisini kaybedecek. Çünkü senden beklediklerini alamayacak. Ve unutma ki sen bir narsistin beklentilerini karşılayamazsan, onun gözünde artık beslenebileceği bir insan değilsindir ve sana olan ilgisi de azalır. Bu ilginin azaldığını fark edince de sakın bundan korkma; unutma, bunun sağlıklı bir ilişki olmadığını artık fark ettin, onu kaybetmiş olmayacaksın, aksine o seni kaybetmiş olacak.
Narsistlerle mücadelede en önemli şeylerden biri de kendine odaklanman ve bu sayede onların manipülasyonlarına ka pılmaman. Bu manipülasyon ağına neden düştün, önce bunu düşün. Neden kendini bu kadar ihmal ettin, ikinci plana attın, neden kendi isteklerini ve ihtiyaçlarını bir kenara bırakıp başka birisi için yaşadın? Sen kendi ihtiyaçlarını, kendi isteklerini her zaman ön planda tutarsan, kendine bir alan yaratmış olursun. Bu alanın içine de kimsenin kolayca girmesine izin vermezsin. Bu alan senin manipülasyonlara ve negatif dış etkenlere karşı da bir zırhındır, kalkanındır aynı zamanda. Spor yapmaya gittin diyelim, spor salonundasın, birinin bir telefonuyla alelacele ayrılma oradan. Kitap okumayı mı seviyorsun, telefonunun bildirimleri kapat, sessize al. O an senin için kitap okumaktan ve aldığın keyiften daha önemli bir şey olmasın.
Unutma, sen isteklerinde net olursan, yani bir narsiste karşı “önce ben” ilkesini benimsersen zaten o insanın zihnine senin planlarına kolayca erişemeyeceği işlenir.
Mesela etrafındaki narsistleri bir gözünün önüne getir ve şunu düşün: narsistlerin manipüle ettiği insanlar kimler? O insanlar hayatlarının merkezine kendilerini koyan insanlar mı, yoksa başkalarının beklentilerini karşılamaya çalışan insanlar mı? Bunları sorgula lütfen. Unutma ki eğer bir narsistle başa çıkmak için istiyorsan onlara açık kapı bırakmamalısın. Açık kapı bırakırsan, hayatını talan edebilir.
Peki yalnızca merkeze kendini koyman yeterli mi? Tabii ki değil; bu sefer de narsistler senin merkeze kendini koymana karşı da mağdur kimliklerini kullanırlar. Bunun için ne yaparlar? “Hep ben seninle görüşmek istiyorum, bana hiç vakit ayırmıyorsun, buna çok üzülüyorum” gibi cümlelerle senin bu durumdan üzülmene, yanlış bir şey yapıyormuş gibi, bencil biri gibi hissetmene sebep olurlar. Sınır koyduğun için bundan utanç duymana sebep olurlar. Bu da onların bir diğer silahıdır aslında. Burada şunun altına çiz ve hep kendine hatırlat: karşımdaki insan gerçekten üzülmüyor, beni her istediklerini yaptıran biri haline getirmek için mağdur rolüne bürünüyor. Çünkü onların bu söylemleri gerçek duygular değil, bir kanca atmaya çalışıyor. Senin kalkanını kırmaya çalışıyorlar. Ama unutma ki merkeze koyduğun kendi hayatından feragat etmediğinde narsistin sana karşı olan o tutumları da kırılmaya başlayacak.
Hayatındaki narsist sana kendi gerçekliğini sorgulatıp, seni aslında yaşadıklarının gerçek olmadığına inandırıyor olabilir. Bu yüzden bir narsistle başa çıkmak için iletişimde, bu manipülasyonlara karşı tetikte olman gerekiyor. Bunun için ne yapmalısın? Narsitle başa çıkmak için kendi doğrularına, kendi aklına, özetle kendine inan herkesten önce. Mesela bir tartışmada o insana söylediğinden emin olduğun bir şeyi, “asla bana bunu söylemedin” diye inkâr ederek senin kafanı karıştırıyor diyelim, kendinden şüpheye düşüyorsun. Veya doğru olana yanlış, yanlış olan şeye ise doğru diyor. Sen de kendi içinde gerçekten acaba böyle bir şey söylemedim mi, acaba böyle bir şey oldu mu olmadı mı, doğru olan ne gibi kendini sürekli kendi kendini sorgularken buluyorsun. Bu çemberden çıkmak için artık seni manipüle ettiğini düşündüğün kim varsa onun seni sorgulamasına, yönlendirmesine izin verme.
Veyahut seni sürekli olarak küçümsüyor, her yaptığını eleştiriyor, başarılarını küçültmeye çalışıyor olabilir. Bu davranışların seni etkilemesine izin verme. Unutma ki, karşındaki insan aslında kendini küçük gördüğü veya değersiz hissettiği için seni de böyle kendisi gibi hissettirmeye çalışıyor. Narsistin bu davranışlarını bir kere kabul ettiğin an onun zihninde senin sınırlarına kolayca girebileceğine dair bir düşünce oluşur ve bu davranışından asla vazgeçmez. Dolayısıyla bu küçümseme diline maruz kaldıkça sen de kendine olan inancını yitirirsin veya ki bu ihtimal bence daha da kötü, ona kendini ispat etmeye çalışmaya başlarsın. Bu da seni, hayatına hiçbir olumlu getirisi olmayacak bir motivasyona sürükler. “Birine kendimizi ispat etmek.” Halbuki buna gerek var mı sence, böyle bir motivasyon hayatında neyi değiştirebilir, veya hayatına ne katabilir? Dolayısıyla narsistle başa çıkmak için kendi doğrularına sonuna kadar inanmalısın.
Bir süre manipülasyona maruz kalmak zihnini bulanıklaştırmış olabilir. Düşüncelerini, aklını toparlayamıyor olabilirsin. Bunlar çok doğal. Hatta kendini savaştan çıkmış kadar yorgun hissediyor dahi olabilirsin. Nereden başlayacağına, ne yapacağına karar veremiyor da olabilirsin. Yapman gereken tek bir şey var. Bu kendini en çaresiz hissettiğin anda dahi şifayı sana bu şekilde hissettiren narsistte arama, o çemberin içine sokma tekrar kendini. Çevrenden, dostlarından, ailenden yardım iste. Bundan çekinme. Aklının karıştığı, emin olamadığın noktaları sor insanlara.
Unutma, narsist bir kişi genellikle senin çevrenle olan ilişkilerini de zayıflatmaya çalışır. Senin hayatında sadece kendisi olmak ister. Bu yüzden, bu tarz yorumları narsistin etkisinde olmayan güvenilir insanlardan alman çok önemli. Dışarıdan alacağın bu geri bildirimler, seni manipülasyondan koruyacak ve gerçeğe daha net bir şekilde bakmanı sağlayacaktır.
Umarım bu anlattıklarım, hayatındaki narsistle başa çıkmak için sana yardımcı olur. Kendine iyi bak.
